کتاب رمان سیر و سلوک زائر اثر جان بانی ین از شاهکارهای عرفانی ادبیات انگلیس است که در قالب کنایات و استعارت و تشبیهات بیان شده و نموداری است از :
تلاش روح انسان در جدال با زندگی، برای عبور از فراز و نشیبهای دوران حیات، و رسیدن به وادی رستگاری و تقدس، و شرح مخاطرات و مخافات، غم ها و شکست ها و ناامیدی ها یا موفقیت هایی که پیش می آید؛ این روح در این جدال گاه ناامید است و گاه امیدوار.
جان بانی ین پرسش هایی چون«بودن انسان»و«اینکه از کجا آمده»و «به کجا می رود»«و«صلاح و رستگاری او چیست؟»طرح می کند و آن گاه با تمسک به آیات انجیل عهد عتیق و جدید به آنها پاسخ می دهد.وی از زبان شخصیت های کتاب مقدس سخن می گوید و در واقع«مزامیر»،«رسائل پولس رسول»،«غزل های سلیمان»و«سفر پیدایش»را تأویل می کند.
از دیگر مشخصه های این کتاب پرداختن به مسائل سیاسی و اجتماعی است.به عبارتی یکی از بیت الغزل های مهم مؤلف نگرش وی به آیین های مذهبی عصر پیوریتن است.
این همه،بعد عرفانی در کتاب اساسی است.سیر و سلوک زائر با سفر سالکی آغاز می شود که از دیار عدم به دروازهء ملکوت راه می یابد و حماسهء زندگی او شروع می شود.مؤلف سیر و سلوک عرفانی شخصیت اصلی و تمثیلی کتاب را آن گونه به سمت منازل دوگانهء سیر و سلوک از جمله ترس، ریاضت،رهایی،جذبه و شور و غفلت می کشاند که گویی خواننده خود وارد آن مراحل می شود و منازل را طی می کند یا در زندگانی خود این تجربه ها را اندوخته است.
از این رو،رنگ،صورت،غرش،زمین و آسمان،لرزش زمین و طوفان را می توان در جزر و مد برخوردهای روحانی و درونی خود حس کرد. اما ناگفته نماند که در کتاب بانی ین همهء این آیت ها و انسان های تمثیلی در واقع اشخاص حقیقی اجتماع اند.نویسنده در وصف آنان چنان مهارتی نشان می دهد که اشخاص برای خوانندهء این اثر،عینی و ملموس می شوند…
رمان معروف «سیر و سلوک زائر» در رتبه نخست بهترین رمان های تاریخ ادبیات انگلیس از نگاه روزنامه گاردین قرار گرفت.
این شاهکار ادبی پس از انجیل، بزرگترین گستره ی خوانندگان انگلیسی زبان را از آن خود کرده و بیشترین تاثیر را روی نویسندگان نسل های بعد گذاشته است. از میان معروفترین چهره هایی که تحت تاثیر این رمان ادبیات تعلیمی قرار گرفتند می توان به «شارلوت برونته»، «ویلیام تکری»، «مارک تواین»، «سی.اس. لوییس»، «جان اشتاین بک» و «انید بلایتون» اشاره کرد.
داستان یک مرد در جست وجوی حقیقت، موضوع غالب بسیاری از این قصه هاست. بانیان وجه تمایز درخشانی با دیگر نویسندگان هم عصرش داشت و آن گوش شنوا برای ریتم های ادبیات محاوره و سود بردن از آن در دیالوگ های بین شخصیت های کتابش بود. در یک کلام باید گفت داستان های بانیان ساده و باورپذیر بودند، اما نثر و سبک برجسته ی او بود که کارش را به اثری فرازمان طی قرن های گذشته بدل کرده است
